(Scanned from Baibel, I.T.I Veng Branch YMA Silver Jubillee Souvenir)
–R.Lalthankunga
Kan veng (ITI Veng) YMA Silver Jubilee Souvenir buatsaih nise tía hruaitute’n an lo rel chu. “Hnunglama sa barh” ang maiin Article ziak ve tura sawmna ka dawng ve nawlh mai a Ka lawm hle mai a, eng tak chu ziah tur ni ang maw tin ka inngaihtuah a thiam ang tawk leh vei zawng zawng ka rawn ziak ve tawp mai le. Articles lam ai mahin Seminar paper lamte pawh a ang mah awm e.
Ka pian leh murna Zokhaw kilkhawr tak a nih vang nge, ka tleirawl tirhte hian YMA awmzia leh nihna pawh hrechiang mang hlei lovin ka lo seilian ve a. Tunah chuan Mizorama Tlawmngai Pawl lian ber, khaw tin maia Branch awm, Mizo zawng zawngin kan ngaihpawimawh ber pawl lian tak a lo ni ta.
YMA Conference-a ka tel ve hmasak berna chu kum 1974 a 21st Group Conference, Serchhip-ah khan a ni a, a rei ta deuh a, YMA Member kan han kalkhawm chu a rik hian kan ri hup hup ni ta berin ka hria, mikhual lah kan tam nasa a, In elna chi hrang hrangte an buatsaiha, Solo competition final neih zan phei kha chuan kan lawm haw ve teh a sin.
Chumi hnuah chuan zirna avangte in YMA rim nam lampang kha ka hawi ta meuh lova, tlangval ve lai lahin YMA aia ngaih pawimawh zawk thil kan neih vang nge, kan boruak hip dik loh vang zawk, kan lo YMA lo riau tih ka hrechhuak a. Hei tunah YMA (YLA) din atanga kum 72 na-ah kan veng (ITI Veng) chuan Silver Jubilee kan lo lawm chho ta mai hi a lawmawmin a ropui teh e.
Mizorama NGO (Tlawmngai pawl) lian leh member pawh ngah ber hian, Kan veng (ITI Veng) YMA hmalakna-a a thiltum tihhlawhtlin chungchangah duhthusam angina awmlo mahse, tun thlenga hmasawn zel a, a la kal thei hi thil ropui tak a ni. Mihring kum chhiar danah pawh puitlinga chhiar tawh, kum25 lai kan vengah YMA a lo ding chho ve ta hi, a lawmawmin ropui taka lawm pawh a phu ngawt mai.
- ITI VENG LO CHU VENG DANG KAN NEI LO:
Hmasawnna tura khawtlang hruaitute han tih hian YMA hming hi a tel zel thin a. Kan veng VC te hmalak tam tak-ah hian a ki pawimawh tak pakhat a ni zel thin. Heng, Zu zuar, Drugs zuar, Zu rui, Rukru etc. dona leh tihremna kawngah pawh hian englai mahin a ralbang ngai lo. Mite tanpui, Chhiatni-ah a tello thei lova, chu chauh a ni lo, thil tha lo, fel lo, siam that leh tih that ngai ang chi-ah pawh a beng a chhu ngawng ngai lo. Mi tumah duhsak bik leh thleibik a nei ngai lova, thil tha leh hmasawnna tur atan englai pawhin a thawk reng a, a inpeih reng bawk. Veng thianghlimna tura hmalakna-ah a bang ngai lova, Jail bang thlengin a zut hreh hek lo. Kum 1996-a kan hruaitu thenkhat Jail a tangte kha, an khawngaihthlak the asin. Mahni inchhung khurah Pa ber nih ve nak alai a, mahni chaw eina tur thleng leh kawmawl hlui tak pawma an Ward tur an han pan lai te kha mitthla-ah a cham a, ngaihtuah chhuah chang chuan, a lungchhiatthlak hle! Engvang nge ni? Veng thianghlimna tur atana hmalatute zinga an tel vang leh an thawh vang kan ti lo thei dawn em ni?
Hei chauh lo hi chu veng kan nei lo. Mahni veng leh chenna ngaihhlut, vawn thianghlim kawnga veng tana thahnemngailo mi kan awm angem? He pa hi khawi venga awm nge? Hnathawk mí ni mahsela, a tawp lutuk deuh lo maw? He Nula/Tlangval hi khawi venga mi nge ni ang le? Tu Nu leh Pa nge ?…mite’n an tih vawng vawng thin mi kan ni em?
Khawtlang hmasawnna tur atan hian tih ve kan nei lo a nih pawhin, a dodaltu leh a tih chhetu nih loh hi mi pangngai nihna a ni. Veng dang mite’ n kan veng hi an vei tak takin kan ring em? Hnathawh kawr kan hak tir thin kan hruaitute hi eng hmuhin nge kan hmuh? Kan tawiawm (Support) dawn nge, kan dodal (Against) dawn? Tinge ka nih ? Mite’n ang angin nge min ngaiha, engangin nge min hmuh thin?
Khaw pakhatah chuan Radio hi, in tin deuhthaw in an nei an ti a. Ramchhuahna reng rengah hian an keng fur zel a ni awm e. Aizawl City Area-a awmte aiin an News zawk daih a ni awm a sin. Thu haw lam leh kal lam hriat a, a tha lam kawng zawh a, a thiltih apiang hmuingil zel tura YMA Silver Jubilee lawm apiangte’n, hamthatna leh vanneihna kan chan tlan theihna chu, tunlai tawng takin, News tak mai a niin a pawimawh khawp mai.
Rambuai avanga hmun hrang hrang atanga khaw khata lo cheng za ta te zia leh khawsak dan inang lo tak tak, Development-in min hrut rual tak hote hian kan chhut ngai em? Inhre ngailote kan inhre thar zel a, inhmu ngai lote, inhmangngaih ngai lote, inkawm ngai lote lungrual taka kan len za kan veng hi engtianga cheibawl nge ni se kan duh?
Hun kal tawh thlirin Khawtlang Hruaitute’n hma an lakna leh YMA te’n tan an lak mek dan han thlir let hian Ram/Veng-in hma a sawn kan tih ang hian mihring nunah hmasawnna kan nei em ? He veng din tirh kum 1980 hma lam leh kum 1980 -1990 inkarte, kum 1990 – 2000 inkarte kha han chhui let ta theuh ila, kan veng tan thahnemngai taka thawhna engang chiahin nge ka neih reng reng i inchhut let teh ang u. Hei lo chu Veng dang kan neih loh hi.
- YMA KUMPUAN :
Kum 10 kalta 1996 khan tuna YMA in Kumpuan a kan neih mek “Ruihhlo Do“‘ hi Central YMA Committee lian CEC chuan chhawpchhuakin, huapzau zawka sawiho turin CCC Meeting, Synod Conference Centre-a Agenda-ah a lo nei tawh a. Khami kum khan “Ruihhlo Do Kum” hi puan a ni tep tawh a. Amaherawhchu, a lo la hun lo a ni ang e, puan a ni ta rih lova. Chumi hnu kum 10-ah kan ram thalaite nun suattu leh tikhawlo tu Ruihhlo chu dovin Kumpuan-ah kan hmang ta mup mup mai a ni.
Mizoram Pawl lian berin Ruihhlo Do kuma apuan tak avanga mi dante, mi i tam tak mi tak avanga mi nunna tam tak a chhandam zozaite ngaihtuah pangngai-a a han siam tak zozaite chuan a va han lawmawm tak em ! A hlawkna chu heng ruihhlo avanga a tih buai thin chhungkuate’n an tel nasa ber ang a, a dawt l lehah chuan, mi zawng zawngin kan hlawkpui niin a lang.
Ruihhlo avanga chhungkaw hlim ngailote, zan mutmu pawh tuah tha hlei thei tawh lote, mi rilru taksa leh thlarau thlengana ngawih ngawihte tan hian Ruihhlo do hi a hlungei mai. A tuar ve lo chhungkaw tan chuan inhriatthiam pui chi niin a lang lo. Rawtna hmasa kumte khan lo puang ta phei ila chuan, kan Nula leh Tlangval tam tak mual min liam sante khan min liam san bik lo hial mai thei a sin. Sap-in Better late than never an lo tih angin, Ruihhlo Do Kum-a puan a ni ta hrim hrim hi mi zawng zawng tan malsawmna a ni. Heti khawpa SRS Zone hrang hrangte’n hma an lak lai a, Ruihhlo man a la ni zel te, ruihhlo buaipui tur a la awm zelte hi a mak ngawt mai. Engtianga hma lak zui zel tur nge ni ang ? hei hi YMA Member chauhni lovin, mi zawng zawngin kan ngaihven a, tan kan lak tlan a tul khawp mai
Dodalna tam tak karah YMA kumpuan hi vawiin ni thleng hian kawng hrang hrangah a hlawhtlinna kan hmu chho zel a. NG0 dangte leh Kohhrante’ n kan support em em vek a, chutihlai chuan, sawichhiat karah tha leh zung tam tak senga a thim a var pawn rhlu lova hma la mektu te hi engangin nge kan tanpui ve dan tur leh, an tha kan tih chalk dan tur hi kan ngaihtuah zel pawh a tul nie mai. Mizoram zimte, Kristian rama inchhalte’n pheikhai rual taka tun aia nasa a tan kan lak phawt chuan, ruihhlo hian hmun a chang lo thuai ang, Kan tun dinhmun thlir chuan., kan la tang tlang tawk lo hle niin a lang. Hei aia tanrual zawk dan hi mipui huap pawha k kan mamawh niin a lang. Mawhphurtu bikte kutah hian mipui kan innghat lutuk deuh lo maw? Nge, mawhphurtu bikte hian tun veng leh khawtlang-ah tanrualna tur kan zawn a tul kan ti zawk ?
Ram ropui zawk England leh China inhmuhthiam lohna lian tak chu, English sumdawnna pakhat China ramah an seng luh vang a ni. Opium sumdawnna avangin China thalaite’n Opium an eiin an zu a, chu chuan thalaite nun ati chhe nasa em em a, kum 1839 -1840 bawr velah indona nasa tak (Opium War) an neih phah a, a tawpah chuan ramneituten Colony zau tak an chan phah ta a ni. Colony ropui leh lawngchawlhna hmunpui, Hongkong mihring nuai tam tak awmna chu Ruihhlo avangin a mi chengte’n an dinhmun tur an pha lova, an nula leh tlangvalte pawh ruihhlo ngai tam tak an lo awma, a tawpah phei chuan British sumdawngho awmna tur bikte pawh siam a lo tul ta hial a nih kha.
Kan ram zimte, Sq. Km khat a mi 43 vel awmna, mihring pawh nuai 10 bawr vel lek chenna-ah hian ruihhlo avanga nunna chan hi pergentage a sang fu in a rinawm. Ruihhlo kan do dan hi, eng angin nge tun aia hmasawn leh chak zawka kan kalpui tih ngaihtuah a tul khawp mai. He thilah hian mi zawng zawngte’n mawh kan phur a, sawrkar leh kohhran thleng pawh hian mawh kan phur niin a lang.
Hma lak zel dan tur hetiang hian rawtna han siam ve chhin ila :
1.Mitinte’n Ruihhlo ti thinte kan endante leh hmuhdan-ah kan rilru kan thlak a ngai. Heng mite hi kan chhungte, kan thiante, kan thenawmte an ni si a.
2. Kohhran hiang eng kawng emaw zawng taka hma lak a ngai tawh hle in a lang.
3. Sawrkar hian Dawr hawn hun leh khar hun mumal takin siam ta sela, ram pawn atanga bungrua lo lutte lo enfel hi tun aiin uluk zawk ta se.
4. Engpawl pawh hian ‘Entertainment’ mipui sahawka punkhawnna hi zan lamah siam lohni se.
5.Tute pawhin, huau huau leh programme Function chi hrang hrang hi zan lamah siam tlem nise.
6) Heng Concert, Album Release etc, te hi ruihhlo ti mitetan hun renchang a nih avangin tih tlem leh control emaw, zan lam boruaka tih loh ni thei sela. Tin. inneih lawmna, Birthday lawm etc.-ah pawh hian buaina a chhuak duh khawp mai.
Hetianga sawrkar, NGO leh Kohhrante hian hma kan lak chuan, Ruihhlo do hian hma a sawn lehzual ngeiin a rinawm. kan ram leh kan veng lo hi chu ram dang leh veng dang kan nei lo. Hei hi ka rilru kaptu a ni